نشانه های تنبلی چشم
شناخت تنبلی چشم خیلی هم ساده نیست. اگر کودک دارید و نگران چشم هایش هستید این نشانه ها را جدی بگیرید. یک بیمار با مشکل تنبلی چشم عدم تقارن بالایی بین بینایی در چشم دارد و همین باعث می شود دید یک چشم به خاطر عدم تنبلی کاهش پیدا کند. نشانه
های آمبلوپی کم هستند و تسخیص شان هم دشوار است. سرش را هنگام تماشای تلویزیون می چرخاند؟ اگر متوجه این موضوع شدید ممکن است یکی از نشانه های تنبلی چشم باشد. چشمانش را تنگ می کند، می مالد یا یکی از چشم ها را می پوشاند؟بستن یک چشم
هنگامی که بیرون زیر نور خو شید است، نگاه کردن به دور دست می تواند از نشانه های آمبلوپی باشد.
تنبلی چشم یا آمبلوپی که در حدود ۳٪ از افراد دیده می‌شود زمانی رخ می‌دهد که چشم در دوره کودکی دید طبیعی نداشته باشد. این اختلال که معمولاً در یک چشم دیده می‌شود بدلیل اختلال دید چشم تنبل بر اثر عوامل مختلف نظیر عیوب انکساری (دوربینی، نزدیک بینی، یا
آستیگماتیسم)، انحراف چشم (لوچی یا استرابیسم)، و یا عدم شفافیت مسیر بینایی (ناشی از عواملی نظیر آب مروارید، کدورت قرنیه، و یا افتادگی پلک) رخ می‌دهد. عدم وضوح تصویر در چشم بیمار و بهتر بودن تصویر ایجاد شده در چشم سالم سبب می‌شود تا مغز بین دو چشم،
چشم سالم را برای دیدن انتخاب کند و در واقع مسیر ارسال تصویر از چشم بیمار به مغز را مسدود و یا اصطلاحاً دید چشم بیمار را «خاموش» کند.
درمان تنبلی چشم
درمان تنبلي چشم به سه عامل بستگي دارد:
1. سني که در آن تنبلي چشم به وجود آمده است؛ 2. مدت‌زماني که از ايجاد تنبلي چشم گذشته است و 3. سني که در آن درمان آغاز شده است.
به طور کلي، آگاهي والدين و همکاري آنها کليد موفقيت در درمان است. درمان تنبلي چشم نيازمند همکاري تنگاتنگ والدين با متخصصان (بينايي‌سنج و چشم‌پزشک) است.
والدين بايد بدانند که دوران کودکي تنها زمان دستيابي به درمان کامل است و در صورت از دست دادن آن، اين فرصت براي هميشه از دست رفته است. همچنين والدين بايد صبور باشند و انتظار بهبودي سريع را نداشته باشند.
والدين گرامي
يادتان باشد که درمان کامل تنبلي چشم بسيار مشکل است و پس از تشخيص بيماري، تازه در اول راه هستيد، لذا پي‌گيري درمان تا بهبودي کامل ديد دو چشم تا سن 10 سالگي الزامي است.
نکتة مهم در درمان تنبلي چشم اين است که هر چه سن کودک کمتر باشد، شانس درمان بيشتر و مدت درمان کوتاه‌تر مي‌شود و هر چه درمان چشم تنبل ديرتر شروع شود، احتمال به دست آوردن بينايي کامل کمتر مي‌شود.
بهترين سن براي درمان تنبلي چشم قبل از پنج‌سالگي است. روش‌هاي درماني مختلفي براي درمان تنبلي چشم وجود دارد که مهم‌ترين آنها عبارت است از: بستن چشم، استفاده از عينک، انجام جراحي و تمرينات چشمي.
الف) بستن چشم سالم
بهترين درمان تنبلي چشم، بستن چشم سالم است تا چشم تنبل وادار به فعاليت شود و با تمرين ديدن، تنبلي آن برطرف شود. دورة زماني بستن چشم در کودکان متفاوت و نسبتاً، طولاني است و از چند هفته تا چند ماه است که اين دوره را متخصص تعيين مي‌کند.
مدت بستن چشم در طي روز را نيز متخصص تعيين مي‌کند. با توجه به ميزان تنبلي چشم، مدت زمان بستن معمولاً، بين 2 ـ 6 ساعت در روز، متغير است.
هر چه ميزان تنبلي بيشتر باشد، مدت زمان بستن چشم سالم بيشتر خواهد بود. تحقيقات نشان مي‌دهد که بستن بيش از 6 ساعت، اثر مطلوبي بر چشم ندارد و علاوه بر کاهش ميزان همکاري کودک، گاهي باعث تنبلي در چشم سالم نيز مي‌شود، لذا والدين بايد مطابق دستور
متخصص عمل کنند و نبايد سعي کنند که چشم سالم را بيشتر از زماني که پزشک تشخيص داده است، بسته نگه دارند.
در طي مدت درمان نيز در فواصل مشخص، بايد چشم کودک را متخصص معاينه کند، زيرا ممکن است نياز باشد که مدت زمان بستن تغيير داده شود.
ضمناً، با توجه به نظر متخصص، مي‌توان مدت بستن را در طي روز، به چند نوبت تقسيم کرد تا تحمل آن براي کودک راحت‌تر باشد.
يادتان باشد که نحوة درمان و مدت زمان درمان هر کودک با کودک ديگر متفاوت است و فقط متخصص مي‌تواند آن را تشخيص بدهد نه والدين کودک.
لازم به ذکر است که با توجه به اينکه عود تنبلي چشم در اکثر مواقع بدون علامت است، لذا مراجعة منظم به متخصص و رعايت دقيق دستورات وي پس از درمان، تا سن 10 سالگي ضروري است.اه‌هاي جلب همکاري کودکان در بستن چشم
والدين گرامي، براي جلب همکاري کودک در بستن چشم به نکات زير توجه کنيد:
1. براي بستن چشم کودک، او را مجبور نکنيد و از جملات و کلمات مثبت استفاده کنيد.
2. براي تعيين زمان بستن و باز کردن چشم، از يک زمان‌سنج (ساعت) استفاده کنيد. به اين ترتيب، از نظر کودک زمان‌سنج، موجودي بد تلقي مي‌شود، نه والدين.
3. بازي کردن در هنگام بستن چشم، ضمن سرگرم کردن کودک و تحمل بستن چشم، ديد نزديک وي را نيز تحريک مي‌کند و سبب تقويت اثر بستن چشم مي‌شود، لذا اين کار توصيه مي‌شود.
والدين کودک بايد توجه داشته باشند زماني که چشم کودک بسته است، از بازي‌هايي پرهيز کنند که احتمال سقوط يا خطر براي کودک دارد (مثل بازي‌هاي دويدني).
توضيحات بيشتر دربارة بازي‌ها، در قسمت «انجام تمرينات چشمي» مي‌آيد.
آنچه در اينجا مهم است، حمايت کردن از کودک است و حتي بايد براي کاري که انجام مي‌دهد، پاداشي نيز در نظر گرفته شود.
4. در زمان بستن چشم‌ها، کودک را به مهماني يا به جايي نبريد که توجه اطرافيان يا دوستان به او جلب شود، زيرا باعث افزايش اضطراب کودک و کاهش همکاري او مي‌شود و از ادامة درمان سر باز مي‌زند.
5. چنانچه کودک به مهد مي‌رود، با مربي او صحبت کنيد تا در مهد با کودک رفتار مناسبي داشته باشد و ساير بچه‌ها نيز توجيه شوند. به اين ترتيب، ساعات حضور کودک در مهد براي او به صورت عادي طي مي‌شود؛ در غير اين صورت، در زمان حضور کودک در منزل، چشم او را ببنديد.
6. براي کودکاني که سن بيشتري دارند، موضوع را به شکل ساده و قابل فهم توضيح دهيد.
7. از پوشش‌هاي چشمي زيبا استفاده کنيد.
8. بعضي از پوشش‌ها، پوست کودک را تحريک مي‌کند.
ب)استفاده از عينک
گاهي اوقات، براي کمک به درمان، از عينک استفاده مي‌شود. استفاده از عينک بايد طبق دستور متخصص براي درمان عيوب انکساري چشم باشد. گاهي اوقات، استفاده از عينک به مدت طولاني لازم است، چون از برگشت تنبلي چشم جلوگيري مي‌کند.
ج) انجام جراحي
اگر تنبلي چشم بر اثر بيماري‌هاي مادرزادي، مانند پايين‌افتادگي پلک يا ساير عيوب ساختماني، ايجاد شده باشد، بهترين درمان عمل جراحي است.
در آب‌مرواريد مادرزادي اگر عمل جراحي پس از تولد تا سه‌ماهگي و هر چه سريع‌تر انجام شود، نتيجة بهتري به دست خواهد آمد. اما پس از سه‌ماهگي، نتيجة جراحي چندان رضايت‌بخش نخواهد بود.
د) انجام تمرينات چشمي
انجام تمريناتي مانند نقاشي کردن، بازي با خط و نقطه، استفاده از بازي‌هاي کامپيوتري، پرتاب توپ به سوي هدف تعيين شده، کتاب خواندن، خمير‌بازي، و بريدن اشکال، در کنار ساير روش‌هاي درماني، مي‌تواند بر بهبود ديد کودک اثر بگذارد و درمان آن را تسريع کند.
• نقاشي‌کردن
اگر کودک براي نقاشي کردن از مداد قرمز استفاده کند يا در صفحه‌هاي شطرنجي نقاشي کند و دقت کند که رنگ‌ها از اطراف خانه‌هاي شطرنجي بيرون نزند، تأثير بيشتري در بهبود ديد مي‌گذارد.
نقاشي با آبرنگ نيز بسيار مؤثر است. ضمناً، بهتر است که کودک يک‌بار با چشم تنبل و يک‌بار با چشم سالم (بستن چشم مقابل) نقاشي کند، سپس نقاشي‌ها را با يکديگر مقايسه و سعي کند که با چشم تنبل همانند چشم سالم کار کند.
• بازي خط و نقطه
اگر بيمار به نقاشي کردن علاقه ندارد، بهتر است به وي تمرينات خط و نقطه بدهيم. با وصل کردن نقطه‌ها به يکديگر با چشم تنبل، توانايي آن چشم بيشتر مي‌شود. بهتر است اين کار با مداد قرمز انجام شود.
• استفاده از بازي‌هاي کامپيوتري
در اين روش، بهتر است که کودک در بازي، امتيازهايي را که با چشم سالم و چشم تنبل خود به دست آورده است، با يکديگر مقايسه کند و بتواند با انجام تمرين‌هاي زياد، امتيازهاي دو چشم را برابر کند.
• پرتاب توپ به سوي هدف تعيين شده
پرتاب هدفمند نيز تمرين مؤثري است. براي اين تمرين چند شيء توخالي، مثل جعبه، تابه، قابلمه و کاسه را روي زمين، بر روي يک خط و با فاصلة چند سانتي‌متر از يکديگر قرار دهيد. سپس از کودک بخواهيد درون آنها توپ بيندازد.
براي اين کار مي‌توان از توپ پينگ‌پنگ يا هر توپ کوچک و بي‌خطر ديگري استفاده کرد. لازم به توضيح است که استفاده از انواع توپ‌هاي قرمزرنگ مي‌تواند در کوتاه‌کردن دورة درمان مؤثر واقع شود.
• کتاب خواندن
با کودکتان کتاب بخوانيد و اگر نمي‌تواند کتاب بخواند، کتاب‌هاي بدون کلمه را با هم ورق بزنيد، آنها را به کودک نشان دهيد و دقت او را به اَشکال جلب کنيد.
فعاليت‌هاي که ذکر شد، ضمن تحريک بينايي کودک باعث مي‌شود که زمان‌هاي بستن چشم براي کودک راحت‌تر بگذرد.
عوارض تنبلي چشم:
1. نابينايي يا کاهش بينايي دائمي که اکثراً، يک‌طرفه است.
2. از بين رفتن ديد عمقي؛ بدين معنا که افراد مبتلا به تنبلي چشم، قدرت تشخيص عمق اجسام و اشياء را ندارند، لذا از عهدة انجام بسياري از مشاغل برنمي‌آيند، مثلاً اين افراد نمي‌توانند خلبان شوند يا حرفه‌هايي را انتخاب کنند که نياز به دقت زياد داشته باشد، حتي در انجام
پاره‌اي امور مانند رانندگي نيز دچار مشکل مي‌شوند.
3. کاهش قدرت تمرکز و قدرت تفکيک: در کودکاني که دچار تنبلي چشم هستند، مردمک چشم به‌سختي بر روي يک نقطه متمرکز مي‌شود و تشخيص يک فرد يا يک شيء در بين ساير افراد و اشياء براي آنان سخت است.
4. افت تحصيلي: طبيعي نبودن ديد در کودکان مبتلا به تنبلي چشم، اغلب، به افت تحصيلي اين کودکان منجر خواهد شد، ضمناً سرعت خواندن مطالب نيز در اين کودکان کاهش مي‌يابد که اين ضعف در پيشرفت تحصيلي کودکان تأثير منفي خواهد داشت.
5. فردي که دچار تنبلي چشم است، نسبت به افراد سالم، بيشتر در معرض خطر نابينا شدن قرار دارد، چون اگر يک چشم، کارکرد خود را (در اثر ساير بيماري‌ها، ضربه، عفونت و …) از دست بدهد، فرد در معرض خطر نابينايي قرار مي‌گيرد.
بنابراين، با توجه به آنچه ذکر شد، بيماري تنبلي چشم کودکتان را جدي بگيريد. مراحل درماني کودک را تحت نظر متخصص طي کنيد و طبق دستورات وي عمل نماييد. ضمناً، فراموش نکنيد که هميشه پيشگيري بهتر و مؤثرتر از درمان است.
